وضعیت اقتصاد جهانی در هفته ای که گذشت و تاثیرتدریجی آن بر بازارهای ایران

اقتصاد جهانی در هفته منتهی به دوم مارس سال 2018 شاهد اتفاقات مهمی بود که در حوزه دلار، اخبار وضع تعرفه 25 درصدی بر محصولات فولاد و آلومینیوم از طرف ترامپ که در روز پنج شنبه اول مارس مطابق دهم اسفند اعلام شد (و بلافاصله بر بازارهای جهانی دلار و طلا اثر گذاشت به نحوی که سبب کاهش شاخص دلار، بازآرایی نرخ های ارز در مقابل یکدیگر و در مقابل دلار و فرصت های آربیتراژی که در هفته آینده بوجود خواهد آمد و بلافاصله بسته خواهد شد)،رخ داد و خواهد داد (در هفته از پنجم مارس 2018 تا یازدهم مارس 2018 برابر با 14 تا 18 اسفند 1396).

نخست باید اشاره کنیم که عوامل بنیادین در اقتصاد جهانی در هفته گذشته( از 26 فوریه 2018 تا 2 مارس 2018 برابر با 7 اسفند تا 11 اسفند 1396) تغییر چندانی نداشتند. فقط انتشار اخبار خوب از اوضاع اقتصاد جهانی از طرف صندوق بین المللی پول تا حدودی خوش بینی ها را افزایش داد. صندوق پیش بینی خود از نرخ رشد اقتصاد جهانی را 0.1 در صد بالاتر تجدید نظر کرد و همین باعث شد قیمت نفت خام افزایش یابد. برای مثال، بنا به گزارش سایت یاهو، قیمت نفت خام که در 28 فوریه در بالاترین سطح پنج ماهه خود(97/63 دلار در هر بشکه) قرار داشت در اول مارس با کاهش، در سطح 08/61 دلار قرار گرفت و سپس در دوم مارس 2018 بلافاصله تا 45/61 دلار افزایش یافت و شواهد نشان میدهد از روز دوشنبه 5 مارس 2018(14 اسفند 1396) یک رالی افزایشی را شروع خواهد کرد. این نکته از گزارش و پیش بینی برخی موسسات بین المللی در باره قیمت نفت، قبل از اعلام حرف ترامپ استخراج شده است.

در همین فاصله، بنظر می رسد از روز دوشنبه 5 مارس( 14 اسفند 1396) قیمت طلا در بازار جهانی رالی کاهشی را که از دوم مارس شروع کرده بود ادامه دهد( در بازار های جهانی نه لزوما در ایران). در آخرین دقایق معاملاتی در روز دوم مارس، قیمت طلا 41/1322 دلار بر هر اونس بود که نسبت به قیمت 1334 دلاری 27 فوریه 2018 رقمی کاهشی را نشان میدهد( در فاصله چهار روز از سه شنبه 8 اسفند تا جمعه 11 اسفند، یعنی یک روند نزولی).  اما باید به این نکته اشاره کرد که هنگامی که دلار در مسیر نزولی قرار میگیرد قیمت طلا به عنوان مامن امن برای سرمایه گذاران افزایش می یابد. یعنی آن ها دلار های خود را می فروشند و طلا می خرند. بنابراین شاید به احتمالی، در روز دوشنبه قیمت طلا در بازار جهانی افزایش یابد، زیرا شاخص دلار کاهش یافته است. کمی بعد تر می خوانیم که بعد ازاین تحرکات، فدرال رزرو وارد صحنه شده نرخ بهره را افزایش می دهد که مجددا قیمت طلا را کاهش و قیمت دلار را افزایش خواهد داد. بنابراین یک بار دیگر واردات به آمریکا گرانتر خواهد شد و منجمله قیمت فولاد جهانی افزایش می بابد( بعد از سقوط اولیه در لحظه برخورد افزایش تعرفه،

 که کمی بعد تر توضیح خواهیم داد).

اما مهمترین تاثیر بر بازارهای جهانی، حرکت ترامپ، رئیس جمهور آمریکا برای وضع تعرفه 25 در صدی بر فولاد و آلومینیوم است و اتفاقا تاثیر آن بر فولاد بسیار مهمتر از آلومینیوم است.

نخست باید گفت تاثیر وضع تعرفه 25 درصدی بر فولاد سبب نخواهد شد قیمت فولاد در ایالات متحده آمریکا نیز 25 در صد افزایش یابد. وضع تعرفه 25 درصدی، در لحظه  شروع خود (on impact) سبب می شود تقاضای آمریکا برای واردات فولاد کمتر شود و قیمت فولاد در آمریکا حداکثر 10 الی 15 درصد افزایش یابد( نه 25 درصد) زیرا در لحظه برخورد، بلافاصله قیمت های فولاد در سایر کشورهای جهان( و بخصوص چین، بزرگترین تولید کننده فولاد دنیا با 67 میلیون تن تولید) را کاهش می دهد به این دلیل تمام اثر وضع تعرفه 25 درصدی، در قیمت فولاد در آمریکا به نرخ فولاد در این کشور منتقل نخواهد شد و قضاوت کارشناسی می گوید این اثر بیش از 10 الی 15 در صد نخواهد بود( به عبارت علم اقتصاد اثر عبور تعرفه 25 درصدی تماما به قیمت منعکس نخواهد شد(incomplete pass through) زیرا قیمت در سایر کشورهای جهان کاهش می یابد. پیش بینی شده است در انتهای فصل اول سال 2018 تولید فولاد چین به 5/66 میلیون تن برسد که کاهش زیادی نخواهد بود. بنابراین کاهش قیمت فولاد در ابتدای برخورد در سایر کشورهای جهان اتفاق می افتد( هر چند هنوز باید به قراردادهای واردات منعقده قبل از افزایش تعرفه عمل کرد و همین خود عاملی خواهد بود که قیمت 25 در صد افزایش نیابد) و هم اکنون صحبت بر سر جنگ تجاری آمریکا با اتحادیه اروپا، ژاپن و چین است(بدلیل وضع تعرفه). اتحادیه اروپا اعلام کرده بر 5/3 میلیارد دلار واردات از ایالات متحده آمریکا تعرفه 25 درصدی وضع خواهد کرد( بنا به گزارش رویتر از سایت گوگل با کلید واژه (European steel export to USA) همین جا مجددا باید خاطر نشان کرد همه این اتفاقات ظرف یک روز رخ داده و بازارها بلافاصله واکنش نشان داده اند و جهت های خود را عوض کردند. شاخص دلار که در 22 دسامبر 2017 در سطح بالای 95/92 قرار داشت در دوم مارس 2018(11 اسفند یعنی یک فاصله 8 روزه) به 9/89 سقوط کرد.

کاهش قیمت دلار در بازار جهانی و خود آمریکا یک بار دیگر سبب خواهد شد واردات به آمریکا گرانتر شود اما اثر آن نسبت به کاهش قیمت فولاد در چین و سایر کشورهای جهان  بجز آمریکا چندان بزرگ نیست که قیمت را بیش از 10 تا 15 درصدی که قبلا گفته شد بیشتر کند. معهذا تورم در آمریکا را بیشتر می کند و نرخ آن را از 2 در صد فعلی بیشتر خواهد کرد. لذا یکبار دیگر فدرال رزرو در صدد بر می آید نرخ بهره را برای مبارزه با تورم بیشتر کند که این کار مجددا به افزایش ارزش دلار در برابر سایر ارزها منجر می شود و قیمت ها و همچنین قیمت فولاد را در آمریکا کاهش می دهد( بنابراین ظن کارشناسی افزایش 10 تا 15 درصدی، یک بار دیگر تایید می شود).

اما به تدریج همین فاصله 10 تا 15 درصدی قیمت فولاد در آمریکا نسبت به سایر نقاط جهان، سبب می شود فرصت خوبی برای صادرات به آمریکا بوجود آید، لذا قیمت فولاد در سایر کشورهای جهان بتدریج رو به افزایش می گذارد تا این فرصت آربیتراژی بسته شود.

حال از همین جا می توان اثرات حرکت ترامپ بر واحد های تولید کننده فولاد در ایران و در اقتصاد ایران را تحلیل کرد:

نخست، واحد های تولید فولاد مجبورند قیمت های صادراتی خود را کاهش دهند. بنابراین ممکن است سهام آن ها در بورس رو به کاهش گذارد( همین جا باید اضافه کرد این احتمال کم است و گزینه مقابل آن بیشتر محتملتر خواهد بود زیرا به آنها این فرصت را می دهد صادرات فولاد خود را افزایش دهند)  شاهد این امر آنکه قیمت سهام فولاد مبارکه که در نیمه دوم ژانویه 2018 بیش از 3108 ریال در بورس تهران بود با رالی کاهشی به 2857 ریال در تاریخ 12 اسفند کاهش یافته و بنظر می رسد در این هفته یا هفته آینده رالی صعود را شروع کند ( زیرا قبلا ظرفیت رشد بالای 3108 ریالی را داشته و گشتاور صعود آن قوی است).

اما کاهش قیمت در لحظه برخورد جدی است. سپس بتدریج قیمت فولاد( و قیمت صادراتی) رو به افزایش خواهد گذاشت و واحدهای تولید فولاد ایران می توانند کاهش تولید فولاد چین( و احتمالا آلمان) را جبران کنند( بسته به سرعت واکنش عرضه به تغییر قیمت) و به این ترتیب در موقعیت برتری در بورس اوراق بهادار قرار گیرند.

به علاوه کاهش شاخص دلار سبب می شود قیمت دلار در مقابل یورو، پوند انگلیس، ین ژاپن و یوان چین (و همین طور طلا) در بازار ایران تغییر کند( در واقع کاهشی شود) و یک فشار کاهنده بر ارزش دلار در مقابل ریال وارد کند.

بهرحال شاهدیم در سال 2018 اقتصاد جهانی با حرکات تندی روبرو می شود اما انتظار داریم این حرکات در بازار ایران شدید نباشد و اتفاقا تحولات مثبتی هم در کل اقتصاد ایران و هم در بورس اوراق بها دار را شاهد باشیم که البته این پیش بینی منوط به عملکرد رشد اقتصادی ایران و چشم انداز آن در سال 1397(2018) خواهد بود که برخی گزارشات از موسسات و شخصیت های  داخلی، سال 1397 را برای ایران سال سختی پیش بینی کرده اند که با این اتفاقات اندکی از سختی آن کاسته خواهد شد.

نویسنده:دکتر سید حمید رضا اشرف زاده،اقتصاددان و تحلیلگر اقتصادی