سابقه تاریخی معاملات ابزار مشتقه ،نه به شیوه کنونی بلکه با روش های سنتی به قرن 16 میلادی در ژاپن باز میگردد.سوابق غیر رسمی حکایت از انجام معاملات سلف در استان خراسان و بروی زعفران به پیش تر از معاملات سلف در ژاپن باز میگردد. با گسترش بورس های کالایی و در راس آنها بورس کالای شیکاگو در سال 1848-1855 عموما فعالان بخش کشاورزی با مشکل کشف قیمت روبرو بودند ،تا اینکه پس از ورود محصولات کشاورزی به بورس کالای کشاورزی شیکاگو به تدریج و به الزام استفاده از این ابزارها آغاز گردید.
امروزه معاملات ابزار مشتقه به شکل کاملتری در بورسهای کالایی به عنوان رکن اصلی کشف قیمت مورد استفاده فعالان قرارمیگیرد.گستردگی این ابزارها تا جایی ادامه یافته است که میتوان حتی تا سال 2030 میلادی نیز کشف قیمتی بر اساس مدلهای ریاضی به عنوان پایه قیمتی معاملات در نظر فعالان مورد استفاده قرارگیرد.
گسترش و گوناگونی ابزارهای مشتقه تا جایی ادامه یافته است که امروز این ابزارها در غالب معاملات آتی،اختیار معامله و سواپ نرخ بهره در ارزهای خارجی یکی از گسترده ترین بازارها از نظر حجم و گستردگی کالاهاست.برایند سود در استفاده از این ابزارها برای فعالان مختلف از قبیل ریسک گریزان و ریسک پذیران متفاوت است.برخی به دنبال کسب سود بیشتر به استقبال از ریسک میروند و عمده نقش شفاف سازی و کشف قیمت ها بر عهده این گروه از فعالان بازار است.اما در مقابل آنها ریسک گریزان پس از دستیابی به حداقل منافع از گردونه بازار خارج میشوند و صرفا به تحویل فیزیکی کالای خود بسنده میکنند.لذا معاملات آتی کالا از سوی این دو گروه به عنوان خریداران و فروشندگان پرریسک و کم ریسک به دلیل کشف قیمت مورد استفاده قرارمیگیرد.بنابراین معاملات آتی به دلیل گوناگونی مشخصات و بستر قانونمند آن امروزه به محلی برای کشف قیمت تبدیل گردیده است.
اما ایفای نقش ابزارهای مشتقه تنها به این قسمت محدود نمیگردد و امروزه حتی برای ریسک پذیران نیز با استفاده از معاملات اختیار معامله(آپشن) شرایطی بیمه گونه ای طراحی گردیده است تا ریسک این دسته نیز به حداقل خود برسد.معاملات اختیار معامله با مشخصات متنوع خود قدرت انتقال حق خرید و فروش را به سایرین تسهیل میگرداند و در قبال این انتقال مبلغی به عنوان پرمیوم از طرف خریدار به حساب فروشنده واریز و از فروشنده، سپرده اولیه ای به عنوان وجه زمان دریافت میگردد.به عبارت ساده تر استفاده از ابزارهای مشتقه باعث توزیع ریسک معقول بین فعالان بورس میگردد.
نهایتا استفاده از ابزارهای نوین به کشف قیمت در بورس کمک میکند و مضاف بر آن سطح نقد شوندگی را بالابرده و باعث ایجاد امنیت و شفافیت در کشف قیمت میگردد.